Tarnów

W zbiorze przedwojennych anegdot żydowskich znalazłem jedną, która odnosiła się do Tarnowa: "Tarnów, to miasto, gdzie 50% mieszkańców to Żydzi a drugie 50% to Żydówki". Urodziłem się w Tarnowie po wojnie. Dzieciństwo spędziłem na ulicy będącej, kiedyś, częścią tarnowskiego getta. Całe dzieciństwo graliśmy w piłkę, puszczaliśmy latawce, bawiliśmy się w wojnę oczywiście, pod rozsypującymi się murami tarnowskiego kirkutu. Pamiętam tę niesamowitą atmosferę tajemniczości i podskórnego strachu, towarzyszącego naszym dziecięcym zabawom w poszukiwanie skarbów na zapuszczonym wówczas jeszcze cmentarzu. Ciekawość pchała nas w gąszcz grobów, zarosłych tunelem splątanej roślinności alejek, gdzie straszyły duchy i szabrownicy odzierający z marmuru zapadające się mogiły. Nam dzieciom, strach nie pozwalał nawet grzebać patykiem, zresztą historie o hienach cmentarnych i ścigających ich duchach stanowiły pewnie, część legendy tego miejsca. Kiedy dorosłem i uczyłem się jeździć motorem na łące przycmentarnej wiedziałem już dużo o Żydach, wojnie i odpowiedzialności. Bolałem, że cmentarz znika z powierzchni ziemi, zapadając się powoli acz ustawicznie pod rozrastającą się kopułą nienasyconej zieleni. Jego los wydawał się przesądzony i tak jak wszystko co nie pasowało do optymistycznych czasów gierkowszczyzny i ten "relikt minionej przeszłości" popadnie ostatecznie w kompletne zapomnienie. Mówiono nawet, że kirkut zostanie zlikwidowany, bo nikogo tu od lat już nie pochowano -w czasach wszechobecnego deficytu zabrakło też Żydów. Mówiono też, iż w wielkich planach partii na następne 20 PRL, wytyczoną przez cmentarz dwupasmową drogę, która połączy Warszawę z Krynicą... Szczęście w nieszczęściu kryzys lat osiemdziesiątych pogrzebał, że tak powiem, te barbarzyńskie plany. Kiedy wyjechałem na dobre z Tarnowa, zaczął mi się śnić cmentarz żydowski, nie ten zielony, marmurowo-granitowy ale ten tajemny, ukryty. Znowu chodziłem tunelami, tyle że podziemnymi. Tym razem gęstą plątaninę roślinności tworzyły ich korzenie, przez które przedzierałem się z trudnością, jak kiedyś w dzieciństwie, ale teraz już bez strachu. Moje sny były podobne do obrazów filmowych Wojciecha Hasa, pełne humoru, czasem grozy -ale zawsze szalenie ekscytujące. Kiedy po latach spotykałem na swej drodze Żydów, zawsze myślałem o "naszym" cmentarzu i myślałem: szkoda, ze nie może, ot tak po prostu ożyć.